Galdera honek osasunarekin, osasun-zerbitzuekin eta bizi-kalitatearekin dugun harremanari buruzko hausnarketa sakona eta beharrezkoa gidatzen du, ohiko aholkuetatik harago. Gustavok hain ezaguna ez den funtsezko faktore bati buruz hitz egiten digu: osasun-arretan luzetarako izateak duen garrantziari buruz, “mediku-talde batekin harreman arina eta egonkorra izateak heriotza-tasa globala % 30era arte murriztu dezakeela” baieztatuz. Gainera, gaixotasunek pazienteen bizitzan duten eragina, patologia batzuen prebalentzia gero eta handiagoa eta fenomeno kezkagarri bat jorratzen dira: “Osasuntsuaren zorigaiztoa”, estresak, autoexijentziak eta bakardadeak markatutako mundu moderno batean azaleratzen den narratiba.
Gustavo de los Bueis Martínez
Zer egin dezakegu osasuntsuago egoteko?
Ez nuke alferrik galdu nahi lerro labur hauek idazteko ematen zaidan aukera, osasunerako arrisku-faktore klasikoak, gure osagai konplexuen osotasuna mehatxatzen dutenak, gure umoreak usteltzen dituztenak eta gure ehunak nahasten dituztenak xehatzeko. Alde batetik, ezagunak eta herrikoiak direlako, eta, bestetik, ugariak direlako.
Beste alde batetik, merezitako protagonismoa eman nahi nioke herritarren artean oso ezaguna ez den babes-faktoreren bati, hau da, kirolaz, elikadura osasuntsuaz eta bihotz-osasunerako bizi-ohiturez haraindiko osasun-baldintzatzaileren bati. Vox populi.
Bizi-ohitura osasungarriek eta jarrera genetiko onberak gaixotzeko ahultasuna arindu dezakete neurri handi batean, baina nahikoa egiaztatuta dagoen ebidentzia horretaz gain, osasunaren baldintzatzailetzat ere har daiteke, gaixotasunaren prebentziozkotzat edo gaixotasunaren bilakaeraren aldeko markatzailetzat, gizabanakoak osasun-zerbitzuekin elkarreragiteko duen moduaren arabera. Ildo horretan, berrikuspen sistematiko batzuek bat egiten dute ildo berarekin, eta zaila da horrekin bat ez etortzea: “Luzetarako joera handiagoa hilkortasun txikiagoarekin lotzen da”; hau da, itxuraz, pazienteak eta bere familia-inguruneak beren bizitzako etapa guztietan laguntza-talde bera osasun-prestazioen, prebentzio-prestazioen, prestazio diagnostikoen eta terapeutikoen hornitzaile gisa identifikatzea, ez da soilik lotzen gogobetetze-maila pertsonal handiagoarekin, diru-sarrera kopuru txikiagoarekin, behar ez diren deribazioekin, larrialdi-zerbitzuetara egindako bisitekin, tratamenduekiko atxikipen handiagoarekin, osasun-aholku prebentiboekin, osasun komunitarioko jarduerekin, baliabideen erabilera arrazionalagoarekin eta osasun-gastuaren murrizketarekin, baizik eta, kontuz!, hilkortasun global txikiagoarekin lotzen da, eta murrizketa hori % 30ekoa ere dela estimatzen da, eta hori harrigarriagoa da talde etario aurreratuenetan. Ez gintuzke harritu behar osasun-talde egonkor batekin harreman arina izateak, bizitzako hainbat etapatan asistentzia-topaketa askotan sortutako konfiantzan oinarrituta, pazientearen narratibaren bidez haren errealitateari, lehentasunei, ziurgabetasunei, kezkei, beldurrei, balioei eta lehentasunei buruzko ideia askoz ere garbiagoa transmititzea. Hori guztia inoiz epaitua sentitzen ez den espazio batean, baizik eta entzuna eta ulertua, askotan bere etxea izaten dena. Ezin dut nahi adina luzatu ikuspegi atsegin horrek paziente aringarriari laguntzean ematen dituen onurak deskribatzea, eta zer esanik ez azken egunetako egoeran.
Nola eragiten du gaixotasunak pazienteen bizi-kalitatean?
Muga fisikoak, minak, baliaezintasunak, bizi-proiektu bati uko egiteak sufrimendu-maila handia dakarte, egia da, baina egia da, halaber, bizi-kalitatearen pertzepzio oso desberdinak ikusten ditugula antzeko patologiak dituzten pazienteen artean, nahiz eta funtsean berdinak ez izan. Beraz, gaixotasunaz gain, bada zerbait gehiago ere, erabateko hausturaren tamaina modulatu eta definitzen duena, eta hori da egokitzeko gaitasuna, frustrazioarekiko tolerantzia, zentzuzko etsipena, bakoitzaren egokitze-baliabideak. Zoritxarraren aurrean oso jarrera desberdinak ikusten ditugu, derrotismoa…, gainditzea…, bi alderdi kontrajarri, eta oso garrantzitsua da jakitea entrenatzen den jarrera oro… azkenean garatzen dela. Bakoitzaren araberakoa izango da bere entrenamendua norantz bideratu nahi duen, baina aukeratzen duenak aukeratuko du, garatu egingo du. Harreman estua eta luzetarako harremana izateak eragin dezake pazienteak entrenamenduaren norabidea aldatzea.
Zure ustez, zer patologia daude handituta?
Egia esan, adinak baldintzatzen dituen patologien prebalentziak gora egin du. Zenbat eta zaharrago, orduan eta patologia kroniko gehiago, era guztietakoak. Oso luzagarria litzateke aipatzea ere, baina nabarmentzekoak lirateke kardiobaskularrak, onkologikoak (biziraupenaren eta bizi-kalitatearen igoera ikusgarriak dituzten terapia berrien domino-efektu azkar eta itxaropentsuari lotutako eremua; eremu horretan oso baikorrak izateko arrazoizkoak diren argudioak ditugu) eta neurodegeneratiboak (Alzheimerra, dementziak…).
Nolanahi ere, harrigarria egiten zait gertaera gogaikarri bat. Gero eta gazteago, “Osasuntsuaren Zorigaiztoa” adierazten duten narratiba desesperatuen estreinako aldian gaude, gorputzean osasuntsu baina izpiritualean dohakabe diren pertsonak, bizitzaren astinaldi naturalak pairatzeko denbora nahikoa nahi izanez gero ere. Gogoaren nahasmenduek, itxaropenik ezak, bizitzaren zentzua galtzeak, rolik ezak, itxaropen mugiezinak finkatzeko uztarriak, auto-tiraniaren fusta bidegabeak, perfektuaren bilaketa obsesiboak, konplexuen ziegak, autoestimuaren lurrunketak, etorkizunaren beldurrak, iraganaren ihesak, ispilua itzultzen digun irudiaren gaitzespenak, antsietate aurreratzaileak, frustrazioarekiko intolerantziak, kezka kronikoak, etsitzeko beldurrak, muturreko lehiakortasunak, dinamika modernoek eta estres burrunbatsuak, argi urdinaren gaindosi automatikoak, berezko orduetan, eta benetako bakardadeak, sentituak, mingarriak, lagunartekoak, beste kalte askoren artean…, astindu egiten dute karabela samurren kaskoa, beren koaderno gazteak hausteko arriskuan.
Beste zerbait gehitu nahi duzu?
Bai. Miresten dut zoriontsu sentitzen den jendea, nahiz eta bere gorputzak gaixo dagoela esan.
